Trong xét nghiệm vi sinh, cách lấy và bảo quản bệnh phẩm làm xét nghiệm là bước đóng vai trò quan trọng nhất để tìm chính xác tác nhân gây bệnh.
Một số quy định về cách lấy và bảo quản mẫu bệnh phẩm xét nghiệm vi sinh
- Lấy bệnh phẩm trước khi sử dụng kháng sinh là tốt nhất. Nếu có dùng kháng sinh, phải đảm bảo ngừng sử dụng trước 24 giờ
- Lấy đúng vị trí bị nhiễm khuẩn, tránh làm cho mẫu bị nhiễm bẩn từ bên ngoài
- Lấy đúng thời kỳ của bệnh, lúc vi khuẩn hiện diện nhiều nhất tại vị trí lấy bệnh phẩm
- Lấy đủ số lượng bệnh phẩm cần để thực hiện xét nghiệm
- Lấy bệnh phẩm vào các dụng cụ thích hợp và vô trùng do Phòng Xét nghiệm cung cấp
- Bệnh phẩm phải có nhãn ghi họ tên, tuổi của bệnh nhân, khoa – phòng, chất gửi xét nghiệm, ngày giờ lấy, để tránh nhầm lẫn
- Phiếu xét nghiệm phải có đầy đủ những thông tin cơ bản: Họ tên, tuổi, chất gửi xét nghiệm, chẩn đoán sơ bộ, yêu cầu xét nghiệm, ngày giờ lấy bệnh phẩm, người viết phiếu xét nghiệm
- Bảo quản ở nhiệt độ thích hợp
- Khâu vận chuyển được tiến hành trong vòng 2 giờ và càng sớm càng tốt. Trong trường hợp cần hơn 6 tiếng để vận chuyển, mẫu bệnh phẩm được bảo quản trong môi trường Stuart, Amies, Cary-Blair,…
Cách lấy bệnh phẩm làm xét nghiệm vi sinh
Dịch họng
Lấy mẫu dịch họng để xét nghiệm được chỉ định khi bệnh nhân viêm họng, viêm amidan nghĩ tới do vi khuẩn.
Phương pháp lấy mẫu:
Cho bệnh nhân ngồi, đầu hơi ngửa ra sau. Trẻ nhỏ cần có người lớn giữ, há miệng.
Người lấy mẫu bệnh phẩm dùng dụng cụ để đè lưỡi bệnh nhân sao cho thấy rõ họng bên trong.
Tiếp đó, sử dụng tăm bông vô trùng quệt vào 2 amidan 2 bên và thành sau họng, tránh chạm vào lưỡi, má, răng của bệnh nhân.
Cho tăm bông đã lấy mẫu dịch họng vào tube, đậy nắp rồi gửi đến Phòng Xét nghiệm Vi sinh.
Dịch mũi hầu (dịch tỵ hầu)
Lấy dịch mũi hầu được chỉ định khi bệnh nhân viêm họng, viêm amidan, viêm thanh quản, viêm khí phế quản, viêm phế quản phổi, viêm phổi (thường áp dụng với trẻ nhỏ vì không khạc được đờm).
Phương pháp lấy mẫu:
Tương tự như khi lấy dịch họng, cho bệnh nhân ngồi đầu hơi ngửa ra sau, trẻ nhỏ có người lớn giữ.
Người lấy bệnh phẩm một tay đỡ cổ bệnh nhân, tay kia đưa nhẹ nhàng sử dụng que tăm bông mềm, vừa đẩy vừa xoay, đi sâu vào trong mũi bệnh nhân. Khoảng cách tăm bông đưa sâu vào bằng 1⁄2 khoảng cách từ dái tai đến cánh mũi.
Khi tăm bông chạm vào thành sau họng mũi thì xoay tròn, rồi rút tăm bông ra từ từ.
Cho tăm bông vào lọ vô trùng và chuyển đến Khoa Vi sinh để xét nghiệm.
Đờm
Xét nghiệm đờm được chỉ định khi nghi ngờ bệnh nhân mắc lao phổi.
Phương pháp lấy mẫu đờm làm xét nghiệm bệnh lao:
Tốt nhất là lấy đờm vào sáng sớm, khi bệnh nhân vừa ngủ dậy, sau khi đánh răng, súc miệng.
Người lấy bệnh phẩm hướng dẫn bệnh nhân khạc đờm vào dụng cụ vô khuẩn có nắp đậy kín như sau:
Hai lần đầu hít hơi vào thật sâu, nín thở vài giây rồi thở ra chậm.
Lần thứ ba hít hơi vào thật sâu, nín thở rồi tống hết hơi ra miệng thật nhanh.
Lần thứ tư hít hơi vào sâu tương tự và ho mạnh vào lọ đựng đờm.
Việc thải trừ vi khuẩn lao có tính chất chu kỳ, nên trong trường hợp nghi ngờ lao phổi mà kết quả âm tính, cần kiểm tra đờm 3 ngày liên tiếp.
Xem thêm: Bệnh lao phổi: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Cấy mủ và chất dịch
Cấy mủ được thực hiện ở vết thương nhiễm trùng, áp xe, dịch tiết trong ổ bụng, màng phổi, màng tim, khớp, dịch não tủy trong trường hợp nghi viêm màng não, viêm não.
Phương pháp lấy mẫu:
- Ở những tổn thương hở
Lau sạch da lành xung quanh bằng cồn.
Lau sạch mủ bằng gạc vô trùng thấm nước muối sinh lý vô trùng.
Dùng tăm bông vô trùng lấy bệnh phẩm, rồi cho vào tube vô trùng/ống nghiệm vô trùng gửi về Phòng Xét nghiệm Vi sinh
- Ở ổ mủ kín ở vị trí sâu
Nguyên tắc vô khuẩn cần được thực hiện khi lấy dịch não tủy, mủ trong màng phổi, màng bụng.
Sát trùng da bằng cồn, chờ cho khô.
Dùng kim tiêm vô trùng hút mủ hoặc dịch (Bác sĩ lâm sàng thực hiện kỹ thuật này).
Sử dụng ống nghiệm vô trùng có nút bông.
Gửi mẫu bệnh phẩm đến Phòng Xét nghiệm Vi sinh càng sớm càng tốt.
Cấy máu
Chỉ định cấy máu khi bệnh nhân nghi nhiễm khuẩn huyết.
Thời điểm cấy máu tốt nhất là trước khi bệnh nhân dùng kháng sinh, lúc đang ớn lạnh, sốt.
Có thể cấy máu nhiều lần – 2 lần dùng trong giờ đầu.
Các bước cấy máu:
Lấy máu tĩnh mạch: Sát trùng da bằng cồn, đảm bảo vô trùng tuyệt đối.
Thể tích máu được lấy: Người lớn là 8-10ml (chai cấy máu); Trẻ em thường là 3-5ml (chai cấy máu).
Thay đầu kim trước khi bơm máu vào chai, ống nhằm tránh bội nhiễm vi khuẩn từ da bệnh nhân.
Bơm máu vào ống ở trên ngọn lửa đèn cồn.
Cấy nước tiểu
Xét nghiệm cấy nước tiểu được chỉ định khi nghi ngờ nhiễm khuẩn tiết niệu.
Phương thức lấy mẫu nước tiểu cấy:
Có 3 cách, đó là lấy nước tiểu giữa dòng vào buổi sáng sớm, lấy nước tiểu qua ống thông, lấy nước tiểu bằng cách chọc hút kim trên xương mu.
Bệnh nhân nhịn tiểu trước khi lấy mẫu 2 giờ.
Rửa sạch bộ phận sinh dục ngoài bằng xà phòng và đi tiểu vào một lọ miệng rộng đã vô khuẩn.
Lưu ý:
Bỏ đoạn nước tiểu đầu, chỉ lấy nước tiểu quãng giữa, không lấy nước tiểu qua bô.
Nước tiểu lấy xong cần gửi ngay đến Phòng Xét nghiệm, nếu chưa gửi thì phải bảo quản bệnh phẩm ở nhiệt độ 2-4 độ C và không quá 2 giờ.
Dịch tiết đường sinh dục
Nhuộm soi dịch sinh dục là kỹ thuật phổ biến trong việc chẩn đoán các bệnh lý viêm nhiễm đường sinh dục.
Cách lấy bệnh phẩm dịch đường sinh dục:
Nam giới
Lấy mủ ở niệu đạo vào sáng sớm trước khi đi tiểu.
Cách làm là dùng tăm bông vô trùng đưa sâu vào niệu đạo 2-3 cm, xoay tròn và để tăm bông trong đó 1 lúc rồi rút tăm bông ra.
Nữ giới
Đưa mỏ vịt vào sâu bên trong âm đạo. Xoay ngang và mở rộng mỏ vịt để nhìn thấy cổ tử cung.
Quan sát cổ tử cung bệnh phẩm được lấy ở niệu đạo và cổ tử cung, có thể lấy ở hai tuyến Skene và hai tuyến Bartholin.
Dùng que cấy hoặc tăm bông vô trùng đưa vào cổ tử cung, sau đó xoay tròn tăm bông để 1 lúc để cho dịch rỉ hoặc mủ ngấm vào tăm bông.
Bệnh phẩm dịch đường sinh dục nên được thu thập tại Phòng khám hoặc Bệnh viện.
Phân
Bác sĩ chỉ định xét nghiệm phân khi cần chẩn đoán các bệnh lý ảnh hưởng đến đường tiêu hóa.
Phương pháp lấy mẫu phân:
Chọn chỗ phân có biểu hiện bệnh lý nhầy, mủ, máu, lợn cợn trắng,…
Dùng que tăm bông lấy một lượng phân 0,5 gam (bằng đốt ngón tay út).
Sau đó, gửi bệnh phẩm đến Phòng Xét nghiệm trong vòng 2 giờ.
Tạm kết
Các loại xét nghiệm vi sinh có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chẩn đoán và điều trị nhiều bệnh nhiễm trùng.
Vì vậy, việc lấy và bảo quản mẫu đúng quy định góp phần đảm bảo tính chính xác của kết quả xét nghiệm.
Ngoài ra, nếu Cơ sở Y tế của bạn có nhu cầu sử dụng phần mềm quản lý Phòng Xét nghiệm LIS, vui lòng liên hệ 0707 783 286 – 0909 024 286 để biết thêm chi tiết nhé!
