Mưa lớn, Ngập úng kéo dài – Nguy cơ bùng phát dịch bệnh và cách phòng tránh

Mở đầu

Ở Việt Nam, mùa mưa thường kéo dài nhiều tháng, tại các thành phố lớn và các khu vực đồng bằng thì tình trạng ngập úng sau trận mưa lớn là điều không còn xa lạ. Nước đọng lâu ngày không chỉ gây bất tiện cho đời sống, giao thông đình trệ, thiệt hại về kinh tế mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe cộng đồng.

Ngập úng tạo điều kiện cho muỗi, vi khuẩn, nấm mốc phát triển, làm gia tăng các bệnh truyền nhiễm, bệnh ngoài da và bệnh hô hấp. Nếu không có biện pháp phòng ngừa, nguy cơ dịch bệnh bùng phát là rất lớn.

Mưa lớn, ngập úng kéo dài – Môi trường lý tưởng cho mầm bệnh

Mỗi mùa mưa đến, đặc biệt khi có cơn mưa lớn kéo dài gây ra tình trạng ngập úng, khiến cho môi trường sống của người dân thay đổi đáng kể. Không chỉ bất tiện trong việc đi lại hay sinh hoạt, việc nước đọng lâu ngày chính là điều kiện lý tưởng để mầm bệnh sinh sôi và lan rộng.

• Độ ẩm cao: tạo môi trường thuận lợi cho nấm mốc, vi khuẩn sinh sôi.
• Nước tù động: là nơi muỗi vằn sinh sản, làm gia tăng nguy cơ sốt xuất huyết, sốt rét,…
• Nước bẩn, rác thải hòa lẫn: mang theo vi khuẩn gây bệnh về đường ruột như tả, lỵ, thương hàn,…
• Môi trường sống ẩm thấp: dễ gây ra bệnh ngoài da, hen suyễn, viêm mũi dị ứng,…

Có thể thấy, sau mỗi cơn mưa lớn gây ra ngập úng, người dân phải cùng lúc đối diện với nhiều mối nguy về sức khỏe. Nếu không có biện pháp phòng ngừa, nguy cơ bùng phát dịch bệnh là điều khó tránh khỏi.

Những bệnh thường gặp trong mùa mưa

• Truyền bệnh qua muỗi:
  • Sốt xuất huyết:
    • Muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn) là tác nhân truyền bệnh chính. Chúng sinh sản mạnh trong các vũng nước đọng, chai lọ bỏ đi, máng nước quanh nhà sau mưa,…
    • Khi mắc bệnh, người bệnh thường sốt cao liên tục, đau đầu, đau cơ khớp, có thể xuất hiện các chấm xuất huyết dưới da hoặc chảy máu cam.
    • Nếu không được phát hiện sớm, bệnh có thể tiến triển thành sốt xuất huyết nặng với biến chứng sốc, xuất huyết nội tạng, suy đa cơ quan.
  • Sốt rét:
    • Thường gặp hơn ở các vùng núi, nơi muỗi Anopheles (Muỗi truyền bệnh sốt rét) phát triển trong ao hồ,…
    • Các triệu chứng điển hình: các cơn sốt theo từng đợt, rét run, ra nhiều mồ hôi, thiếu máu.
    • Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra biến chứng não, suy gan, suy thận,…

• Bệnh đường tiêu hóa:
  • Tiêu chảy, tả, lỵ, thương hàn:
    • Khi mưa lớn làm nguồn nước sạch bị ô nhiễm bởi rác thải, vi khuẩn (như E.coli, Salmonella,…) dễ xâm nhập vào trong thức ăn, nước uống.
    • Người bệnh thường có triệu chứng đau bụng, tiêu chảy nhiều lần, sốt, mất nước,…
    • Người bệnh có nguy cơ bệnh chuyển nặng hơn, dễ bị suy kiệt, rối loạn nhịp tim,… nếu không bù nước kịp thời.
  • Ngộ độc thực phẩm:
    • Môi trường ẩm thấp của mùa mưa khiến thực phẩm nhiễm vi khuẩn, nhiễm nấm mốc,…
    • Biểu hiện: nôn ói, đau bụng, tiêu chảy cấp sau ăn vài giờ.
    • Một số trường hợp có thể dẫn đến ngộ độc nặng, mất nước trầm trọng…
• Bệnh ngoài da:
  • Nấm da, nước ăn chân:
    • Nguyên nhân do da tiếp xúc, ngâm trong nước bẩn trong thời gian lâu dài, tạo điều kiện cho nấm và vi khuẩn xâm nhập.
    • Triệu chứng: ngứa da, bong tróc, nứt nẻ, loét đau,…
  • Ghẻ lở, viêm da – xưng mủ:
    • Thường gặp ở trẻ em, do ký sinh trùng và vi khuẩn phát triển mạnh trong điều kiện ẩm thấp.
    • Nếu không nhanh chóng điều trị sẽ gây ra nhiễm trùng toàn thân và có thể dẫn đến lây lan trong cộng đồng.
  • Viêm kẽ, hăm da:
    • Người mặc quần áo ẩm lâu ngày, da dễ bị nổi mẩn đỏ, loét da,…
    • Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ rất dễ bị ảnh hưởng do da còn mỏng, nhạy cảm.
• Bệnh hô hấp:
  • Viêm mũi, viêm xoang, hen suyễn:
    • Do không khí ẩm thấp, nấm mốc trong nhà phát triển mạnh gây kích ứng đường hô hấp.
    • Người bị dị ứng hoặc có bệnh nền về hô hấp sẽ dễ bị tái phát và chuyển nặng hơn.
  • Cúm theo mùa:
    • Thời tiết mưa ẩm tạo điều kiện cho virus cúm lan truyền nhanh, đặc biệt ở những nơi đông người.
    • Bệnh thường gây sốt, đau nhức cơ, ho, sổ mũi; đặc biệt ở người cao tuổi, phụ nữ mang thai có thể dẫn đến viêm phổi, suy hô hấp,…
• Tai nạn – Chấn thương
  Khi không có các dịch bệnh, mùa mưa – ngập úng còn tăng nguy cơ bị tai nạn:
  • Trượt ngã.
  • Điện giật do rò rỉ.
  • Chấn thương khi dọn dẹp sau ngập.

Đặc biệt, những vết thương ngoài da nếu tiếp xúc với nước bẩn lâu ngày dễ bị nhiễm trùng, dẫn đến uốn ván hoặc nhiễm trùng huyết.

Đối tượng bị ảnh hưởng

Không phải ai cũng có nguy cơ mắc bệnh như nhau khi thời tiết thay đổi như mưa lớn, ngập úng. Một số nhóm người thường bị ảnh hưởng nặng hơn, bởi thường xuyên tiếp xúc với môi trường bẩn hoặc có cơ thể yếu hơn.

• Trẻ em:

Hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, khả năng chống lại vi khuẩn và virus còn kém. Trẻ thường hay tò mò, thích nghịch nước, nhưng khi gặp nước có vi khuẩn sẽ xâm nhập qua da, miệng. Vì vậy, Trẻ em hay mắc các bệnh như tiêu chảy, giun sán, bệnh ngoài da và sốt xuất huyết,…

• Người cao tuổi và Người mắc bệnh mạn tính:

Tuổi càng cao, sức đề kháng càng bị suy giảm. Người lớn tuổi thường có sẵn các bệnh nền như cao huyết áp, tim mạch, tiểu đường, bệnh phổi,… nên khi mắc bệnh trong thời tiết như mùa mưa thì có thể bị nặng hơn.

• Người lao động ngoài trời:

Những người làm việc ngoài trời, công nhân vệ sinh,… thường phải di chuyển hoặc làm việc trực tiếp trong nước ngập. Họ dễ bị bệnh về da (nấm da, nước ăn chân,…), bị trầy xước dẫn đến nhiễm trùng. Ngoài ra, nguy cơ tai nạn lao động, điện giật, trượt ngã cũng cao hơn.

Cách phòng tránh dịch bệnh mùa mưa, ngập úng

Chúng ta không thể tránh khỏi những cơn mưa lớn hay tình trạng ngập úng, nhưng hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ sức khỏe bằng những thói quen trong sinh hoạt hàng ngày.

• Giữ vệ sinh cá nhân:
  • Rửa tay thường xuyên: Dùng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với nước bẩn,…
  • Vệ sinh sạch sẽ sau khi đi mưa: Không nên để cơ thể bị ướt quá lâu, dễ gây cảm lạnh hoặc nhiễm các bệnh ngoài da.
  • Trang bị đồ bảo hộ khi phải lội nước: Nếu buộc phải đi qua vùng ngập, nên đi ủng,… để hạn chế tiếp xúc với nước bẩn. Sau đó nên rửa sạch tay, chân bằng xà phòng.
• Giữ an toàn vệ sinh thực phẩm:
  • Nên sử dụng thực phẩm đã được nấu chín kỹ, uống nước được đun sôi.
  • Sử dụng nguồn nước sạch: nên dùng nước máy hoặc nước giếng đã qua xử lý.
  • Bảo quản thực phẩm đúng cách: đậy kín, tránh để thức ăn tiếp xúc với nước bẩn,…
• Phòng chống muỗi và côn trùng:
  • Dọn dẹp các môi trường nước đọng: đậy kín chai lọ, lấp kín vũng nước quanh nhà – nơi mà muỗi thường hay đẻ trứng.
  • Thay nước thường xuyên: Nước trong bình hoa, khay nước chậu cây cần thay nước 2 – 3 lần/tuần.
  • Phun thuốc diệt muỗi: mỗi ngày tại môi trường nhà ở, định kỳ tại các khu đông dân cư, cần phối hợp với chính quyền địa phương để diệt muỗi, lăng quăng.
• Giữ vệ sinh môi trường sống:
  • Dọn rác và khơi thông cống rãnh: giúp nước mưa thoát nhanh, hạn chế tình trạng ngập úng.
  • Làm khô đồ dùng: sau khi nước rút, cần phơi khô nệm, chăn, quần áo,… để tránh nấm mốc.
  • Khử trùng nhà cửa: Có thể dùng bột vôi hoặc Cloramin B để vệ sinh sàn nhà, khu vệ sinh, bể chứa nước,…

Vai trò của các tập thể

• Trường học:
  • Nhà trường có thể lồng ghép các buổi sinh hoạt ngoại khóa, tuyên truyền về cách phòng bệnh trong mùa mưa.
  • Thầy cô giáo hướng dẫn học sinh giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay sạch sẽ,…
• Cộng đồng:
  • Hàng xóm, bạn bè có thể hỗ trợ nhau trong việc dọn dẹp, vệ sinh sau mưa lũ.
  • Cùng nhau nâng cao ý thức không vứt rác bừa bãi, giữ môi trường sống chung sạch sẽ, giảm khả năng cho muỗi phát triển và sinh sản.
  • Khi có dịch xuất hiện tại khu đông dân cư, nên chia sẻ thông tin đúng, kịp thời sẽ giúp cộng đồng dân cư chủ động phòng tránh, không hoang mang nhưng cũng đừng chủ quan.

Kết luận

Khi mưa lớn và gây ngập úng, có nguy cơ bùng phát dịch bệnh cao. Từ bệnh sốt xuất huyết do muỗi phát triển sinh sản trong vũng có nước đọng, nước bẩn; các bệnh đường ruột do nguồn nước bị ô nhiễm,… tất cả có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của mỗi người.

Việc phòng bệnh không quá khó nếu chúng ta biết cách chủ động: Giữ vệ sinh cá nhân, ăn uống an toàn,… – là những việc đơn giản nhưng mang lại hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa dịch bệnh.

Sức khỏe của mỗi người bắt nguồn từ thói quen sinh hoạt hàng ngày và ý thức giữ gìn môi trường xung quanh.

*(Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo)*