Trong nhiều cuộc gặp gỡ, rượu/bia luôn xuất hiện như một phần gắn liền với thói quen giao tiếp. Một vài ly để mở lời, vài ly để vui vẻ, đôi khi là để giải tỏa căng thẳng sau một ngày dài. Nhưng có một thực tế ít ai để ý: cơ thể chúng ta không phân biệt được “uống vì vui” hay “uống vì công việc”. Mỗi lần rượu/bia đi vào cơ thể, nó đều tạo ra những tác động nhất định – đôi khi là những tổn thương âm thầm trong nhiều năm.
Khi rượu/bia đi vào cơ thể: chuyện gì xảy ra?
Ethanol – cồn trong rượu/bia – được hấp thụ rất nhanh. Chỉ vài phút sau khi uống, cồn đã đi vào máu và lan rộng ra khắp các cơ quan. Cơ thể không có chỗ để dự trữ rượu/bia, nên cần phải xử lý nhanh chóng. Và bộ phận gánh vác chính là gan.
Tuy nhiên, gan không phải là cơ quan duy nhất chịu ảnh hưởng. Hệ thần kinh, Hệ tim mạch, dạ dày,… và cả trí nhớ đều thay đổi theo mức độ và tần suất uống rượu/bia.
Điều đáng nói là nhiều tác động không biểu hiện ngay, khiến ta dễ chủ quan và tiếp tục thói quen uống một chút cũng không sao. Nhưng sự thật là mỗi lần uống, cơ thể ta đều đang phải điều chỉnh, thích nghi và chịu đựng.
Gan – Cơ quan chịu tổn thương nhiều nhất
Gan là “trạm xử lý” toàn bộ lượng cồn đi vào cơ thể. Mỗi một giọt rượu/bia đều phải đi qua gan để phân giải, chuyển hóa và loại bỏ. Khi việc này diễn ra quá thường xuyên, gan phải hoạt động liên tục trong trạng thái quá tải. Lâu dần, tế bào gan bị bào mòn và bắt đầu xuất hiện các tổn thương theo từng giai đoạn.
Sau đây là ba giai đoạn phổ biến và cũng là ba cột mốc mà gan phải trải qua khi bạn uống rượu/bia liên tục.
- Gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ do rượu/bia xảy ra khi lượng mở tích tụ trong tế bào gan vượt quá mức cho phép. Quá trình này bắt đầu rất sớm, thậm chí chỉ sau vài tuần uống rượu/bia liên tục.
Điều khiến gan nhiễm mỡ trở nên nguy hiểm không phải vì triệu chứng nặng nề mà vì gần như không có triệu chứng.
Người bệnh chỉ cảm thấy:
- Hơi mệt mỏi nhiều hơn bình thường.
- Ăn uống không ngon miệng.
- Có cảm giác nặng hoặc tức nhẹ vùng gan.
- Giảm tập trung, dễ buồn ngủ.
Vì những biểu hiện này rất mơ hồ, người uống rượu/bia thường không để ý và vẫn duy trì thói quen. Cho đến khi đi khám sức khỏe định kỳ, làm siêu âm hoặc xét nghiệm men gan, họ mới biết gan đã bắt đầu tích mỡ.
- Viêm gan
Khi gan phải chịu áp lực lâu dài, các chất độc sinh ra trong quá trình phân giải rượu/bia bắt đầu tấn công tế bào gan mạnh mẽ hơn. Những tế bào bị tổn thương sẽ sưng lên, gây ra tình trạng viêm gan.
Lúc này, cơ thể đã bắt đầu ra dấu hiệu cảnh báo. Người bệnh có thể gặp các triệu chứng sau:
- Vàng da hoặc vàng mắt – dấu hiệu gan hoạt động kém.
- Đau tức rõ rệt vùng hạ sườn phải.
- Buốn nôn, chán ăn, sụt cân.
- Mệt mỏi triền miên dù không làm gì nhiều.
- Men gan tăng cao khi xét nghiệm.
Viêm gan do rượu/bia có thể diễn tiến từ nhẹ đến nặng. Trong những trường hợp nặng, bệnh có thể khởi phát đột ngột thậm chí đe dọa tính mạng với các biểu hiện như sốt, nôn nhiều, đau bụng dữ dội,…
- Xơ gan
Xơ gan là hậu quả nghiêm trọng nhất của việc uống rượu/bia lâu dài. Sau nhiều tháng hoặc nhiều năm bị viêm, các tế bào gan đã bị phá hủy và được thay bằng mô sẹo – loại mô không thực hiện được bất kỳ chức năng nào.
Bạn có thể hình dung gan lúc này như miếng bọt biển bị chai cứng từng mảng. Dòng máu đi qua gan bị cản trở, chức năng giải độc, chuyển hóa và sản xuất chất dinh dưỡng suy giảm trầm trọng
Các triệu chứng dễ gặp trong giai đoạn xơ gan:
- Cổ trướng: bụng căng to vì dịch tích lại.
- Xuất huyết tiêu hóa: đi ngoài ra máu, ói ra máu.
- Suy gan: người mệt lả, khó ăn uống.
- Rối loạn chức năng não: Lú lẫn, mất định hướng, dễ buồn ngủ hoặc kích động.
- Da và mắt vàng sậm, hơi thở có mùi đặc trưng.
Tim mạch – Nơi âm thầm chịu ảnh hưởng
Nếu gan là cơ quan phải gánh vác phần lớn lượng rượu/bia đưa vào cơ thể, thì tim mạch lại là bộ phận chịu tác động một cách âm thầm. Điều đáng nói, rượu/bia có thể làm rối loạn từ nhịp đập, áp lực máu cho đến cấu trúc của cơ tim.
- Huyết áp tăng cao
Ngay sau khi uống rượu, cơ thể sẽ có một loạt thay đổi:
- Tim đập vào nhanh hơn
- Mạch máu co lại
- Máu lưu thông mạnh là dồn áp lực lên thành mạch
Kết quả là huyết áp tăng. Nhiều người sau vài ly thường cảm thấy mặt đỏ bừng, tim đập nhanh hoặc “nóng người” – đó chính là biểu hiện cơ thể đang phản ứng với cồn.
Điều đáng lo hơn là, nếu uống rượu/bia thường xuyên, huyết áp có thể duy trì ở mức cao ngay cả khi không uống.
Huyết áp cao trong thời gian lâu dài sẽ:
- Bào mòn thành mạch theo thời gian.
- Làm tim phải làm việc mạnh hơn.
- Tăng nguy cơ đột quỵ.
- Tăng khả năng nhồi máu cơ tim.
- Rối loạn nhịp tim
Sau một buổi nhậu, bản thân có cảm giác:
- Tim đập nhanh
- Nhịp tim không đều
- Hồi hộp vô cớ
- Cảm giác “hẫng một nhịp”
Đó chính là dấu hiệu rối loạn nhịp tim.
Rượu/bia làm thay đổi Hệ thần kinh điều khiển nhịp tim, khiến tim không đập theo chu kỳ ổn định vốn có. Một trong những dạng rối loạn phổ biến nhất là rung nhĩ – tình trạng các buồng tim không phối hợp nhịp nhàng, làm máu dễ bị ứ đọng.
Máu ứ đọng dễ tạo thành cục máu đông.
Và khi cục máu đông di chuyển từ tim lên não, nó có thể gây ra đột quỵ bất cứ lúc nào.
- Cơ tim yếu đi theo thời gian
Không phải ai uống rượu/bia cũng thấy rõ hậu quả ngay lập tức. Nhưng nếu thói quen uống kéo dài trong nhiều tháng, nhiều năm, cơ tim sẽ bắt đầu thay đổi:
- Thành tim giãn ra
- Các sợi cơ yếu dần
- Khả năng co thắt giảm
Khi đó, tim không thể bơm máu hiệu quả như trước. Người bệnh sẽ xuất hiện các dấu hiệu của suy tim, như:
- Khó thở khi đi lại hoặc khi nằm
- Cảm giác mệt, dễ kiệt sức
- Mắt cá chân hoặc bàn chân sưng
- Tim đập hồi hộp, nhanh hoặc không đều
Điều này có thể xảy ra ở cả những người nhìn bên ngoài rất khỏe mạnh. Nhưng bên trong cơ tim đã bị hao mòn dần bởi rượu/bia trong nhiều năm.
Não bộ và Trí nhớ – Nơi nhạy cảm trước tác động của rượu bia
Tác động của rượu/bia lên não là điều ta dễ nhận thấy nhất ngay khi uống. Nhưng những biểu hiện bên ngoài – bước đi không vững, phản xạ chậm hơn,… – chỉ là phần nổi. Thực tế, bên trong não đang diễn ra nhiều thay đổi âm thầm, ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng suy nghĩ và cả cảm xúc của chúng ta.
- Giảm khả năng ghi nhớ
Não chúng ta lưu giữ ký ức thông qua việc truyền tín hiệu giữa các tế bào thần kinh. Khi uống rượu/bia, tiến trình này như bị ngắt quãng. Cụ thể:
- Cồn làm chậm quá trình truyền tín hiệu giữa các tế bào thần kinh.
- Não hoạt động khó khăn hơn khi tiếp nhận và xử lý thông tin mới.
- Tốc độ phản ứng trở nên chậm chạp.
Vì vậy, Người uống rượu/bia thường gặp tình trạng sau:
- Nghe nhưng không nhớ rõ nội dung.
- Khó tập trung vào công việc hoặc cuộc trò chuyện.
- Suy nghĩ không còn mạch lạc,…
Ở mức độ nhẹ, Người uống rượu/bia chỉ cảm thấy tinh thần không tỉnh táo. Nhưng khi uống nhiều hơn, việc ghi nhớ trở nên ngày càng khó khăn.
- “Blackout” – Khi não ngừng tạo ký ức
Blackout là tình trạng mất trí nhớ tạm thời, xảy ra khi lượng cồn trong máu tăng quá nhanh. Trong tình trạng này, Người bị Blackout không hề mất ý thức, vẫn nói chuyện, đi lại,… Nhưng sau đó họ không nhớ bất kỳ điều gì xảy ra.
Lý do là Não không kịp ghi lại ký ức do cồn đã chặn quá trình mã hóa thông tin.
Giống như việc đang quay video nhưng thẻ nhớ bị lỗi – Camera vẫn chạy, nhưng chẳng có gì được lưu lại.
Blackout thường xuất hiện khi:
- Uống quá nhanh trong thời gian ngắn
- Uống khi dạ dày trống
- Dùng rượu/bia mạnh hay pha trộn nhiều loại rượu/bia
Đây là dấu hiệu cho thấy não bị quá tải và đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
- Ảnh hưởng lâu dài – Trí nhớ suy yếu, tư duy chậm dần theo thời gian
Khi uống rượu/bia thường xuyên, những tác động lên não bộ không dừng lại ở việc làm bạn say hay giảm tỉnh táo tạm thời. Theo thời gian, cồn có thể làm thay đổi cả cấu trúc và các não bộ vận hành, khiến các vùng chịu trách nhiệm về trí nhớ, tập trung và tư duy hoạt động kém hiệu quả.
Những thay đổi dễ gặp khi uống rượu/bia kéo dài:
- Các kết nối thần kinh dần suy yếu,
- Vùng não liên quan đến trí nhớ có xu hướng teo nhỏ,
- Khả năng tập trung giảm, dễ mất mạch suy nghĩ,
- Tốc độ xử lý thông tin chậm hơn trước,
- Tư duy thiếu sự rõ ràng, khó duy trì sự mạch lạc,
- Phản xạ kém linh hoạt,…
Nhiều người khác còn nhận thấy sự thay đổi trong sinh hoạt hằng ngày như:
- Hay quên những việc nhỏ,
- Tâm trạng thất thường, dễ cáu gắt,
- Ngủ không sâu, giấc ngủ chập chờn,…
Một vấn đề khác là việc uống rượu/bia nhiều trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý thoái hóa thần kinh.
Ngoài ra, rượu/bia làm giảm khả năng hấp thu Vitamin B1 (Thiamin) – dưỡng chất quan trọng cho hoạt động của tế bào não. Khi thiếu B1 nghiêm trọng, Người uống dễ gặp hội chứng Wernicke-Korsakoff (còn được gọi là “Mất trí nhớ do rượu/bia”), với các biểu hiện như lú lẫn, mất định hướng và suy giảm trí nhớ nặng.
Cách uống rượu/bia an toàn hơn cho sức khỏe
Không phải ai cũng có thể dừng việc uống rượu/bia ngay lập tức, và cũng không phải lúc nào việc kiêng hoàn toàn là lựa chọn phù hợp. Quan trọng nhất là việc hiểu cơ thể của bản thân và điều chỉnh thói quen uống theo hướng an toàn hơn. Chỉ một vài thay đổi nhỏ cũng có thể mang lại khác biệt to lớn cho sức khỏe.
Việc giảm tần suất hoặc lượng rượu/bia mỗi lần uống sẽ cho cơ thể “dễ thở” hơn:
- Giấc ngủ sâu và liền mạch,
- Cơ thể nhẹ nhàng, ít mệt mỏi,
- Tình thần tỉnh táo, tập trung tốt hơn,
- Men gan cải thiện trong các lần kiểm tra,…
Không cần phải đặt nặng chuyện phải bỏ hoàn toàn trong thời gian ngắn nhất. Chỉ cần bắt đầu từ việc uống chậm lại, uống ít hơn, tránh uống khi không thật sự cần thiết – đó là một cách để bảo vệ gan, tim và trí nhớ của bản thân.
Kết luận
Rượu/bia có thể mang lại niềm vui trong chốc lát, nhưng những tác động của rượu/bia là kéo dài rất lâu và âm thầm. Gan, tim và não đều có giới hạn chịu đựng. Khi vượt quá giới hạn, các cơ quan này sẽ phản ứng bằng những biểu hiện rất nguy hiểm.
Sức khỏe là một hành trình dài, và mỗi sự lựa chọn hôm nay đều góp phần tạo nên chất lượng cuộc sống tốt hơn trong tương lai.
(Bài viết mang tính chất tham khảo)
