Hầu như tất cả các phòng xét nghiệm y tế đều thực hiện được xét nghiệm công thức máu. Khâu xét nghiệm có thể được làm bằng tay hoặc bằng máy móc hiện đại, tuy nhiên khâu lấy máu thì luôn được thực hiện thủ công.
Vậy thì, khi lấy máu xét nghiệm công thức máu, bạn cần lưu ý những gì mới có thể cho kết quả chính xác?
Lưu ý đầu tiên: Dụng cụ lấy máu đảm bảo sạch
Nhân viên y tế phải dùng ống xét nghiệm sạch, vì ống máu bị nhiễm tạp chất sẽ làm sai lệch kết quả xét nghiệm.
Hiện nay, gần như chúng ta chỉ dùng bơm kim tiêm 1 lần và ống nghiệm chuyên dụng 1 lần bằng nhựa. Điều này giúp hạn chế tối đa khả năng dụng cụ lấy máu bị nhiễm bẩn.
Mặt khác, nếu có cơ sở y tế nào còn dùng ống nghiệm thủy tinh tái sử dụng, thì việc chọn các ống nghiệm sạch rất cần được chú trọng.
Lưu ý thứ hai: Lấy máu xét nghiệm công thức máu từ mao mạch hoặc tĩnh mạch
Máu động mạch vẫn có thể sử dụng để xét nghiệm, nhưng khó lấy.
Thông thường, nhân viên y tế chủ yếu lấy máu từ tĩnh mạch nông ở chi trên để xét nghiệm công thức máu, với ưu điểm là dễ thực hiện và dễ cầm máu sau đó.
Máu ở mao mạch chỉ lấy khi làm ít xét nghiệm, hoặc khi khó lấy được máu ở tĩnh mạch.
Đặc biệt, không bao giờ lấy máu chảy ra từ vết thương để làm xét nghiệm công thức máu.
>> Xem thêm: Tìm hiểu về xét nghiệm công thức máu toàn bộ
Lưu ý thứ ba: Sử dụng đúng loại chất chống đông
Đối với xét nghiệm công thức máu, chất chống đông thường dùng là EDTA (Etylen diamin tetra acetic acid).
Hai tác dụng của EDTA là chống đông máu (bằng việc tạo phức với ion Canxi trong máu) và giữ nguyên được hình dạng tế bào máu.
Trong ba dạng ống chống đông EDTA là dạng nước, dạng phun sương và dạng đông khô, bạn nên sử dụng dạng phun sương.
Lý do là vì dạng phun sương dễ chống đông, hơn nữa gần như không làm thay đổi thể tích. Nó hội tụ được điểm mạnh của hai dạng EDTA còn lại.
Trong khi đó, EDTA dạng nước và dạng đông khô sở hữu những đặc điểm bù trừ cho nhau.
Loại EDTA nước thì dễ chống đông nhưng lại làm tăng thể tích khiến mẫu máu xét nghiệm bị pha loãng.
Loại EDTA đông khô thì không làm thay đổi thể tích, nhưng khó chống đông hơn hai loại trên. Nếu không lắc kỹ sau khi bơm máu vào, mẫu máu sẽ bị đông lại.
Hơn nữa, bạn cũng đừng sử dụng chất chống đông Natri citrat, vì lượng dung dịch chống đông ở loại này rất nhiều nên sẽ làm sai kết quả.
Tương tự, Heparin cũng tuyệt đối không dùng vì làm vón tiểu cầu, nên khi xét nghiệm tiểu cầu sẽ bị giảm đi đáng kể.
Lưu ý thứ tư: Lấy đủ lượng máu cần cho xét nghiệm công thức máu
Theo quy định, lượng máu đủ cho xét nghiệm công thức máu toàn phần là 2ml.
Nếu khó lấy được 2ml thì tối thiểu cũng phải được 1ml.
Trong trường hợp mẫu máu xét nghiệm lấy được quá ít, máu sẽ bị pha loãng và kết quả là số lượng các tế bào máu sẽ bị giảm.
Ngoài ra, bạn cũng không lấy quá lượng máu theo quy định. Vì như vậy lượng chất chống đông sẽ không đủ, dẫn tới tình trạng máu sẽ bị đông dây hoặc đông hoàn toàn.
Lưu ý thứ năm: Tránh để máu bị vỡ hồng cầu
Có nhiều nguyên nhân khiến máu vỡ hồng cầu.
Yếu tố ngoại cảnh có thể là do lấy máu quá nhanh bằng kim nhỏ, hoặc không tháo kim trước khi bơm máu vào ống nghiệm.
Bên cạnh đó, nguyên nhân khác có thể là do chính hồng cầu của bệnh nhân có màng kém bền vững, nên dễ gây vỡ hồng cầu.
Vỡ hồng cầu kéo theo tình trạng giảm số lượng hồng cầu và tăng số lượng tiểu cầu (do máy xét nghiệm đếm nhầm các mảnh vỡ hồng cầu thành tiểu cầu) khi xét nghiệm.
Do vậy, để giảm nguy cơ bị vỡ hồng cầu, nhân viên y tế giàu kinh nghiệm có thể chọn cách dùng đầu kim to (23G), rút máu chậm. Kế tiếp, tháo đốc kim khi bơm máu vào ống nghiệm và bơm máu nhẹ nhàng vào thành ống nghiệm.
>> Xem thêm: Lấy mẫu máu xét nghiệm sinh hóa cần lưu ý những gì?
Lưu ý thứ sáu: Không để máu bị đông dây
Làm đông dây máu là lỗi hay gặp nhất khi lấy máu xét nghiệm công thức toàn bộ.
Nguyên nhân có khả năng bởi thao tác lấy máu quá chậm, chọc ven quá lâu mà không lấy được máu.
Thêm nữa, không lắc kỹ chống đông hoặc lấy lượng máu nhiều hơn so với quy định cũng là những nguyên do chủ chốt gây ra lỗi này.
Vì sao bạn nên tránh làm máu bị đông dây? Đó là bởi việc này làm cho các chỉ số tế bào máu đều giảm, đặc biệt là tiểu cầu.
Do vậy, khi lấy máu để làm xét nghiệm công thức máu, những việc bạn cần là lấy đủ, thao tác nhanh gọn, chính xác, và đừng quên lắc kỹ ống máu.
Lưu ý thứ bảy: Không để máu bị pha loãng
Như đã đề cập ở trên, lượng máu lấy được quá ít trong khi lượng chất chống đông nhiều sẽ pha loãng máu.
Điều đó dẫn tới kết quả là số lượng cả 3 dòng tế bào máu đều giảm.
Nhằm tránh gặp vấn đề này, bạn cần lưu ý thêm:
- Không lấy máu qua kim truyền dịch, máu tự do trong ổ bụng do vỡ tạng
- Không bóp nặn để cố lấy máu ở mao mạch
- Không dồn máu từ các ống chống đông lại cho đủ
Lưu ý cuối cùng: Đảm bảo thời gian và điều kiện bảo quản đối với máu xét nghiệm
Trong quá trình xét nghiệm công thức máu toàn bộ, ngoài đếm số lượng tế bào máu, nhân viên y tế còn phải quan sát hình thái các tế bào máu.
Hình thái tế bào máu thay đổi sẽ làm sai lệch kết quả xét nghiệm.
Chính vì thế, mẫu bệnh phẩm làm xét nghiệm tế bào máu cần được đưa đến phòng xét nghiệm để tiến hành làm xét nghiệm càng sớm càng tốt.
Nếu thời gian chờ quá lâu hoặc để mẫu máu ở điều kiện nhiệt độ quá cao hay quá thấp (ngâm đá), các tế bào máu sẽ thay đổi hình thái, thậm chí bị vỡ.
Khoảng thời gian tốt nhất để làm xét nghiệm trong vòng 1 tiếng đồng hồ sau khi lấy máu.
Tuy nhiên, nếu vì lý do nào đó mà bạn không tiến hành xét nghiệm được ngay, cần phải bảo quản máu trong ngăn mát tủ lạnh và cũng không được quá 4 tiếng đồng hồ.
Mong rằng bài viết sẽ góp phần giúp bạn hiểu thêm về việc lấy máu xét nghiệm công thức máu.
Nguồn tham khảo: Phòng xét nghiệm Gold Standard
