Sự thay đổi từ Hồ sơ giấy sang Hồ sơ điện tử
Chuyển đổi số trong Y tế đang biến những tập Hồ sơ bệnh án dày cộm thành dữ liệu điện tử tinh gọn. Hồ sơ điện tử giúp lưu trữ an toàn, dễ truy cập và thuận tiện cho việc chia sẻ giữa các Cơ sở Y tế. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là làm sao đảm bảo tính xác thực, toàn vẹn và giá trị pháp lý của những dữ liệu này.
Đây chính là lúc mà Chữ ký số và Xác thực điện tử trở thành tiêu chí cốt lõi, giúp Hệ thống Y tế số vận hành an toàn, minh bạch và bền vững.
Chữ ký số và Xác thực điện tử là gì?
- Chữ ký số – Digital Signature
Là một dạng chữ ký điện tử dựa trên công nghệ mã hóa công khai (PKI – Public Key Infrastructure). Khi một tài liệu được ký số:
- Hệ thống sẽ gắn “dấu hiệu số” duy nhất cho người ký.
- Mọi chỉnh sửa sau đó sẽ bị phát hiện ngay, nhờ vậy tính toàn vẹn của dữ liệu sẽ được đảm bảo.
- Chữ ký số có giá trị pháp lý tương đương chữ ký tay hoặc con dấu truyền thống theo Luật Giao Dịch Điện tử 2023.
- Xác thực điện tử – e-Authentication
Là quá trình xác minh danh tính người dùng khi truy cập và thao tác trong Hệ thống Y tế điện tử. Hình thức xác thực có nhiều loại:
- Mật khẩu + OTP (One-Time Password) được gửi về điện thoại
- Sinh trắc học như vân tay, nhận diện khuôn mặt
- Chứng thư số đi kèm chữ ký số để tăng mức độ an toàn
Trong thực tế, Chữ ký số và Xác thực điện tử thường đi đôi với nhau: xác thực điện tử đảm bảo đúng người truy cập, còn chữ ký số đảm bảo đúng người ký và nội dung không thể bị sửa đổi.
Nhờ sự kết hợp này, Hồ sơ Y tế điện tử vừa an toàn về bảo mật, vừa được pháp luật công nhận – yếu tố quan trọng để phát triển Bệnh viện thông minh.
Ứng dụng trong Hồ sơ Y tế điện tử
Chữ ký số và Xác thực điện tử đã và đang được sử dụng ở nhiều khâu trong hoạt động Y tế:
- Bệnh án điện tử (EMR/EHR): Mỗi lần Bác sĩ nhập chẩn đoán, kê đơn hoặc ghi chú điều trị, chữ ký số sẽ được gắn vào để xác thực. Nhờ đó, Bệnh án điện tử có giá trị pháp lý ngang với bệnh án giấy, đồng thời giúp việc lưu trữ lâu dài trở nên dễ dàng và an toàn hơn.
- Đơn thuốc điện tử: Sau khi Bác sĩ kê đơn và ký số, Bệnh nhân có thể đến nhà thuốc để mua thuốc. Nhà thuốc chỉ cần quét mã hoặc tra cứu trên Hệ thống thay vì giữ đơn giấy.
- Kết quả xét nghiệm: Hệ thống Quản lý Thông tin Phòng Xét nghiệm (LIS – Laboratory Information Systems) có thể tự động gửi kết quả xét nghiệm kèm chữ ký số của Kỹ thuật viên và Bác sĩ xét nghiệm. Người bệnh nhận kết quả qua Email, ứng dụng Y tế số hoặc Zalo/Website,… đảm bảo tính hợp pháp và không cần chờ bản giấy.
- Thanh toán bảo hiểm Y tế: Dữ liệu thanh toán gửi đến cơ quan BHYT đều được ký số, hạn chế sai sót. Hiện nay, Bệnh nhân có thể ký xác nhận chi phí khám chữa bệnh bằng chữ ký số ngay trên ứng dụng VNeID – thay thế cho chữ ký tay trên giấy tờ.
Lợi ích nổi bật
Việc áp dụng Chữ ký số và Xác thực điện tử trong Hồ sơ Y tế mang lại nhiều lợi ích thiết thực:
- Bảo mật an toàn: Loại bỏ nguy cơ giả mạo hồ sơ, chỉnh sửa dữ liệu trái phép; đảm bảo thông tin y tế nhạy cảm luôn được bảo vệ.
- Tăng tốc quy trình làm việc: Bác sĩ có thể ký duyệt bệnh án, đơn thuốc, kết quả xét nghiệm từ xa, giúp giảm thiểu thời gian chờ đợi và cải thiện trải nghiệm của Bệnh nhân.
- Minh bạch và Dễ dàng kiểm tra: Mọi thao tác ký đều có nhật ký ghi lại: người ký là ai, ký khi nào, trên hồ sơ nào,… Điều này giúp kiểm soát trách nhiệm và truy vết nhanh chóng.
- Kết nối liên thông: Chia sẻ dữ liệu an toàn giữa các Bệnh viện, Cơ quan Bảo hiểm và Hệ thống quản lý Y tế, góp phần xây dựng Hệ sinh thái Y tế thông minh.
Hành lang Pháp lý hỗ trợ Chữ ký số trong Y tế
Để Chữ ký số thật sự phát huy giá trị, Nhà nước đã ban hành những văn bản cụ thể:
- Thông tư 46/2018/TT-BYT: Quy định Hồ sơ bệnh án điện tử có chữ ký số của người chịu trách nhiệm có giá trị pháp lý tương đương hồ sơ giấy. Đây chính là cột mốc quan trọng, mở đường cho việc thay thế hồ sơ giấy thông thường.
- Công văn 7506/BYT-BH (2024): Cho phép người bệnh ký số để xác thực chi phí khám chữa bệnh BHYT ngay trên ứng dụng VNeID. Đây là bước tiến lớn giúp giảm thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian và chi phí cho cả Bệnh nhân lẫn Cơ sở Khám chữa bệnh.
Những chính sách này cho thấy Nhà nước không chỉ khuyến khích mà còn chính thức công nhận vai trò của Chữ ký số trong Hệ thống Y tế.
Thách thức cần giải quyết
Dù đã có nhiều tiến bộ, việc áp dụng Chữ ký số trong Y tế vẫn đối mặt với một số thách thức:
- Chuẩn hóa dữ liệu và liên thông: Các Cơ sở Y tế chưa đồng bộ trong việc sử dụng chuẩn quốc tế như HL7, FHIR,…trong việc chia sẻ dữ liệu giữa các Hệ thống khác nhau.
- Bảo mật – An toàn thông tin: Hồ sơ Y tế là loại dữ liệu cực kỳ nhạy cảm, dễ trở thành mục tiêu tấn công. Do đó, cần cơ chế bảo mật nhiều lớp để bảo vệ như chứng thư số, khoá mã hóa và hệ thống xác thực,…
Tương lai của Chữ ký số trong Y tế
Trong bối cảnh đẩy mạnh Chuyển đổi số Y tế, Chữ ký số và Xác thực điện tử sẽ không còn là sự lựa chọn mà là tiêu chí cần có để đảm bảo an toàn pháp lý và bảo mật dữ liệu Y tế.
Xu hướng sắp tới có thể bao gồm:
- Tích hợp sinh trắc học: Kết hợp chữ ký số với vân tay, khuôn mặt để nâng cao mức độ an toàn và tiện lợi.
- Ký số trên thiết bị di động: Bác sĩ có thể duyệt bệnh án, đơn thuốc, kết quả xét nghiệm ngay trên smartphone hoặc máy tính bảng.
- Ứng dụng Blockchain: tăng tính minh bạch và khả năng truy vết dữ liệu Y tế.
- Trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý bảo mật: phân tích dữ liệu ký số để phát hiện bất thường hoặc gian lận trong quy trình.
Kết luận
Chữ ký số và Xác thực điện tử không chỉ là công nghệ hỗ trợ, mà đã trở thành công cụ bảo mật và pháp lý trong Hệ sinh thái Y tế số. Chúng giúp đảm bảo tính toàn vẹn của hồ sơ, tăng tốc quy trình khám chữa bệnh và xây dựng niềm tin số giữa Bệnh nhân, Bác sĩ và Cơ sở Y tế.
Trong tương lai gần, cùng với Bệnh án điện tử, đơn thuốc điện tử và thanh toán y tế số, chữ ký số sẽ là yếu tố then chốt để thực hiện hóa mô hình Bệnh viện thông minh.
*(Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo)*
