Trong suy nghĩ của nhiều người, Đột quỵ (Tai biến mạch máu não) là căn bệnh chỉ xảy ra ở người già, những người đã ngoài 60 tuổi. Thế nhưng, thực tế vài năm gần đây lại cho thấy điều ngược lại: ngày càng có nhiều người trẻ – thậm chí chỉ mới 20-30 tuổi – được đưa vào bệnh viện vì Đột quỵ. Một số may mắn được cấp cứu kịp thời, nhưng cũng có không ít trường hợp để lại di chứng nặng nề hoặc tử vong.
Theo Tổ chức Đột quỵ Thế giới (World Stroke Organization, 2023), hiện nay có đến ¼ số ca Đột quỵ xảy ra ở dưới 55 tuổi, và con số này đang tiếp tục gia tăng. Điều này phản ánh lối sống hiện đại với nhiều áp lực, thói quen không lành mạnh đang khiến căn bệnh dần trẻ hóa.
Vì sao người trẻ cũng có thể bị Đột quỵ?
Đột quỵ xảy ra khi não không được cung cấp máu và oxy do tắc nghẽn mạch máu não (Nhồi máu não) hoặc vỡ mạch máu não (Xuất huyết não). Ở người trẻ, những yếu tố sau làm tăng nguy cơ:
- Lối sống hiện đại thiếu lành mạnh
- Hút thuốc lá, uống rượu bia thường xuyên.
- Ăn nhiều thức ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, muối, đường…
- Ít vận động, ngồi nhiều giờ liền trước máy tính,…
- Căng thẳng và áp lực
Người trẻ ngày nay phải đối diện với nhiều áp lực: học tập, công việc, tài chính… Kéo dài tình trạng stress, mất ngủ, thức khuya khiến huyết áp tăng cao, dễ gây tổn thương mạch máu não. - Thừa cân – Béo phì và Rối loạn chuyển hóa
Tăng cân, mỡ máu cao, tiểu đường ngày càng phổ biến ở giới trẻ. Đây là những yếu tố nguy cơ trực tiếp dẫn đến xơ vữa động mạch, hình thành cục máu đông gây tắc mạch máu não. - Bệnh lý tiềm ẩn
Một số người trẻ có bệnh tim bẩm sinh, rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp nhưng không phát hiện hoặc không điều trị. Những bệnh này đều làm tăng nguy cơ Đột quỵ. - Sử dụng chất kích thích
Lạm dụng cà phê liều cao, ma túy, thuốc lá điện tử,… đều có thể làm tăng huyết áp đột ngột, rối loạn nhịp tim, dẫn đến đột quỵ ngay cả ở người trẻ khỏe mạnh.
Dấu hiệu cảnh báo sớm – Quy tắc FAST
Một trong những nguyên nhân khiến người trẻ dễ bị đột quỵ nặng là do chủ quan, không nhận ra hoặc bỏ qua triệu chứng ban đầu. Để giúp cộng đồng nhận biết nhanh, các chuyên gia đã đưa ra Quy tắc FAST (American Stroke Association, 2022):
- F – Face (Khuôn mặt): Một bên mặt xệ xuống, méo miệng, nụ cười lệch bất thường,…
- A – Arm (Cánh tay): Giơ hai tay lên nhưng một tay cảm giác yếu hơn, rơi xuống.
- S – Speech (Lời nói): Nói khó, nói ngọng, không rõ chữ, hoặc không hiểu lời người khác,…
- T – Time (Thời gian): Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.
- Nhớ rằng: Mỗi phút giây trôi qua khi bị Đột quỵ, não mất đi khoảng 1,9 triệu tế bào thần kinh (Saver JL, Stroke, 2006). Vì vậy, hành động nhanh chóng là yếu tố sống còn.
Người trẻ bị Đột quỵ nguy hiểm thế nào?
- Tử vong: Dù nguy cơ tử vong thấp hơn người già, nhưng nếu nhập viện muộn, khả năng sống sót vẫn rất thấp.
- Tổn thương lâu dài: Liệt nửa người, mất ngôn ngữ, mất trí nhớ,… khiến người trẻ mất khả năng học tập, lao động.
- Gánh nặng tâm lý – xã hội: Trầm cảm, tự ti, mất cơ hội nghề nghiệp, ảnh hưởng đến cả gia đình và xã hội.
Thực tế đã có những trường hợp sinh viên, nhân viên văn phòng, thậm chí vận động viên trẻ tuổi bị Đột quỵ và để lại di chứng nặng nề. Điều này nhấn mạnh rằng không ai được phép chủ quan.
Cách cấp cứu khi gặp người bị đột quỵ
- Gọi cấp cứu 115 ngay và thông báo “nghi ngờ đột quỵ” cho nhân viên Y tế.
- Ghi nhớ thời điểm khởi phát triệu chứng để Bác sĩ quyết định phác đồ điều trị.
- Đặt Bệnh nhân nằm nghiêng để giữ đường thở thông thoáng.
- Không cho ăn uống, không tự ý sử dụng thuốc.
- Nếu Bệnh nhân ngừng thở, ngừng tim ® Tiến hành ép tim ngoài lồng ngực (CPR) trong khi chờ cấp cứu.
Giữ nguyên tắc: Nhanh chóng – Bình tĩnh – Đúng cách. Mỗi phút chậm trễ sẽ làm giảm cơ hội sống sót của Bệnh nhân.
Làm gì để phòng ngừa Đột quỵ ở người trẻ tuổi?
- Ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế dầu mỡ, đường, muối,…
- Tập thể dục đều đặn: Ít nhất 150 phút/tuần.
- Kiểm soát cân nặng và huyết áp: Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bất thường.
- Ngủ đủ giấc, giảm stress: Tránh thức khuya, biết cân bằng công việc và nghỉ ngơi.
- Nói không với thuốc lá, rượu bia và chất kích thích.
- Đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường: nhức đầu dữ dội, méo miệng, yếu – liệt tay chân, nói ngọng,…
Lời kết
Đột quỵ đã không còn là “Căn bệnh của người già” nữa. Người trẻ tuổi hoàn toàn có thể trở thành nạn nhân nếu duy trì lối sống thiếu khoa học hoặc bỏ qua những cảnh báo sớm.
Hãy ghi nhớ Quy tắc FAST để nhận diện nhanh, hành động kịp thời. Bởi vì, trong cuộc chiến với Đột quỵ, mỗi phút chậm trễ làm giảm đi cơ hội hồi phục và giữ trọn vẹn chất lượng sức khỏe.
*Bài viết mang tính tham khảo, không thay thế cho chẩn đoán và điều trị Y khoa*
